İSTANBUL - Parlamenter demokrasi ve başkanlık sistemiyle yönetilen ülkelerde işçi haklarını karşılaştırarak emekçilere referandumda “Hayır” çağrısı yapan DİSK’in araştırma koordinatörü Hakan Koçak, işçiler tercih yaparken tıpkı bir iş sözleşmesi gibi değişikliğe bakmasını dile getirdi.

Parlamenter demokrasi, başkanlık ve yarı başkanlık sistemiyle yönetilen ülkelerde işçilerin hak ve hukuklarını karşılaştırarak emekçilere referandumda “Hayır” çağrısı yapan Devrimci İşçi Sendikaları Konfederasyonu (DİSK), “Başkanlık sisteminin” işçiye zararlı olduğunu verileriyle paylaştı. “Başkanlık ve Parlamenter rejimlerde İşçi Hakları ve İnsani gelişme” adıyla açıklanan raporda, sendikal hakların en güvencede olduğu ülkelerin yüzde 84’ünün parlamenter rejime sahip ülkeler olduğu vurgulandı.

DİSK-AR Koordinatörü Doç. Dr. Hakan Koçak, Uluslararası Çalışma Örgütü (İLO), Uluslararası Sendikalar Konfederasyonu (ITUC), Birleşmiş Milletler (BM) kalkınma programı verilerinden yararlanarak hazırladıkları rapora ilişkin değerlendirmelerde bulundu.

‘BAŞKANLIK SİSTEMİLERİNDE İŞÇİ HAKLARINI İNCELEDİK’

Siyasal platformlarda çeşitli ülkelerdeki başkanlık ve yarı başkanlık sistemleri ile Türkiye’de düşünülen sistem karşılaştırmasından yola çıkarak bu ülkelerdeki işçi haklarını karşılaştırdıklarını dile getiren Koçak, “Biz de DİSK olarak da bu ülkelerdeki başkanlık sistemlerine bakarak bizler, işçiler, emekçiler açısından, başkanlık rejimi nasıl bir tablo ortaya koyuyor diye görmek istedik” dedi.

Bu gibi ülkelerde çeşitli veri tabanlarına dayanarak karşılaştırma yaptıklarını belirten Koçak, “En genel anlamda söyleyebileceğimiz şey sendikal haklar... İşçilerin çalışma ve yaşam koşulları ve genel olarak toplumun insani gelişmişlik endeksi açısından başkanlık rejiminin uygulandığı ülkelerde çok daha geri bir noktada. Parlamenter sistemin uygulandığı ülkelerde ise bunun daha ileri olduğunu gördük. Ele aldığımız bütün kriterler açısından istisnasız bu böyledir” diye ifade etti.

‘PARLAMENTER SİSTEMDE HAK İHLALLERİ DAHA AZ’

Parlamenter sistemin olduğu ülkelerde işçilerin daha uzun yaşadığı sonucuna vardıklarını aktaran Koçak, “İşçiler az iş kazasına maruz kalıyorlar, sendikal haklar daha da üst düzeyde korunuyor ve daha fazla sayıda işçi toplu sözleşme hakkından faydalanabiliyor. Toplumsal cinsiyet eşitsizliği anlamında bile başkanlık sistemi uygulanan ülkeler daha geridir” diye belirtti.

‘GÜÇLÜ TEMSİLİYET PARLAMENTER REJİMLERDE VAR’

İşçiler ve sendikal haklar açısından başkanlık sistemi ile parlamenter sistem arasındaki farka da dikkat çeken Koçak, şöyle devam etti: “İşçi hakları açısından en önemli fark şu; tabi işçilerin kendisini güçlü bir şekilde temsili, işçiler güçlü bir şekilde seslerini duyurabilmeleri, örgütlenip bir araya gelebilme imkanı açısından parlamenter rejim kuşkusuz daha fazla araç ve imkan sunar. Başkanlık rejiminin olduğu ülkelerde ise otonom yapıları ile bu tür seslerin çıkmasını, işçi sınıfının örgütlü olarak kendisini temsil etmesini, o temsili meclise yansıtmasına engel olduğu için tabi ki bu haklar çok daha geride. Çünkü bütün bu saydığımız kriterlerin sömürülmesinin en temel koşullarından bir tanesi bu olayın öznesi olan işçilerin, emeğin örgütlü bir biçimde sesini duyurabilmesi ve baskı gücüne dönüşebilmesidir." Parlamenter sistemin eksikliklerine de dikkat çeken Koçak, “Mükemmel olmamakla birlikte görece daha fazla gücün, fonksiyonun işlevini yerine getirebiliyor işçi örgütleri. Oysa diğerinde her ses olduğu gibi işçilerin sesi de büyük ölçüde bastırılıyor. Dolayısı ile de burada daha fazla hak ihlalleri açığa çıkıyor. Çalışma koşullarında öylece sürmesine, değiştirilmemesine sebep olabiliyor” diye konuştu.

‘BİR İŞ SÖZLEŞMESİ GİBİ DÜŞÜNÜN’

İşçiler tercih yaparken tıpkı bir iş sözleşmesi gibi referanduma gitmesini öneren Koçak, şunları dile getirdi: “İşçiler bir iş sözleşmesi ile işe başlarlar. Ve biz sendikalar, her zaman bilmediğiniz sözleşmelere imzalamayın diyoruz. İmzaladığınız her şey çok dikkatli bakın deriz. Dolayısı ile burada da önce bunu diyoruz. Eğer, Anayasa büyük toplumsal sözleşme ise mutlaka en önce emekçilerin bilgilendirmesi, neye onay verdiklerini veya vermediklerini bilmeleri gerekir. Biz bu konu da elimizden geldiğince sağlıklı ve ciddi verilere dayanarak emekçileri bilgilendirmeye çabalıyoruz. Dolayısı ile bunlar ışığında da ortaya çıkan tablo onların daha doğru bir seçim yapmasını sağlayacaktır.”

ARADAKİ FARKLAR BÜYÜK

Araştırmanın bazı sonuçlarına göre: “Siyasal Rejime Göre Düşük İnsani Gelişmeye Sahip Ülkelerin Oranı;

Başkanlık Sistemi: Yüzde 65
Yarı Başkanlık: Yüzde 23
Parlamenter: Yüzde 12

Siyasal Rejimlere Göre Doğuşta Ortalama Ömür Beklentisi;

Başkanlık: 67
Yarı Başkanlık: 67
Parlamenter: 76

Sendikal Hakların En Çok Korunduğu / En Az İhlal Edildiği Ülkeler;

Başkanlık: Yüzde 8
Yarı Başkanlık: Yüzde 8
Parlamenter: Yüzde 84

Siyasal Rejimlere Göre Çok Yüksek İnsani Gelişmeye Sahip Ülkeleri Oranı;

Başkanlık: Yüzde 10
Yarı Başkanlık: Yüzde 8
Parlamenter: Yüzde 82

Siyasal Rejimlere Göre Sendikalaşama Oranları (Yüzde);

Başkanlık: Yüzde 11,9
Yarı Başkanlık: Yüzde 15,4
Parlamenter: Yüzde 28,6

Siyasal Rejimlere Göre Haftada 48 Saatten Fazla Çalışanlar (Yüzde);

Başkanlık: Yüzde 26
Yarı Başkanlık: Yüzde 11
Parlamenter: Yüzde 8”