Xançepek artık yok! 

2017-01-28 09:12:37

DİYARBAKIR - Tankların topların hedefi olan, yasak ve yıkımın devam ettiği tarihi Sur ilçesinin son fotoğrafları ortaya çıktı. Bir yıl önce bin 500 ailenin yaşadığı meşhur Hasırlı (Xançepek-Gavur) Mahallesi'nde taş üstünde taş kalmazken, yok edilen mahallede sadece 44 evin yapılmasına izin verilecek. 

Sokağa çıkma yasağının başladığı 2 Aralık 2015 tarihinden sonra 103 gün süren abluka ve operasyonların ardından 10 Mart 2016 tarihinden bu yana yıkımın devam ettiği Diyarbakır'ın tarihi Sur ilçesinin 6 mahallesinde taş üstünde taş bırakılmadı. İnsansızlaştırılan ilçe aylarca TSK’ye ait tanklar tarafından yapılan top atışları sonucu yerle bir edildi. Kamulaştırma kararı ardından az hasarlı veya hasarsız binaların da yıkılmasıyla ilçe dümdüz hale getirildi. 

SUR BÖYLESİNİ GÖRMEDİ

Kentsel sit alanı olan Suriçi sadece anıtsal yapıları ile değil sokağıyla, geleneksel evleri, çeşmeleri, geleneksel ticaret yapısı ve hem sosyal hem de mimari yapısıyla bir bütünlük içerisindeydi. Binlerce yıllık kültür birikimini taşıyan ve kentin en eski yaşam alanı böylesi bir yıkım ve facia görmedi. Yasaklı bölgede çekilen son fotoğraflarda ilçenin en büyük mahallesi olan Diyarbakırlılarca Xançepek ya da bir diğer ismiyle Gavur Mahallesi olarak bilinen Hasırlı Mahallesi yok edildi. Yine yanı başında olan Fatih Paşa Mahallesi de dümdüz edilmiş.

BİR TEK CAMİ KALDI 

Kozmopolit ilçenin binlerce yıllık kültür birikimini taşıyan ve kentin en eski yaşam alanından eser yok. Gavur Mahallesi’nde sadece Arap Şeyh Camisi ayakta kaldı. Öncesinde kilise olup okula dönüştürülen yapı şu an karakol durumunda. Yine Hasırlı Mahallesi’nde Musevilere ait havra da yıkımdan kurtulamadı. Ermeni Katolik Kilisenin yarısı ve Ortadoğu’nun en büyük kilisesi olan Surp Giragos’un duvarları yıkıldı. Kiliseler önündeki 17 tescilli yapı yerlerinde yok. Mehmet Uzun Müzesi’nin yarısı, Paşa Hamamı’nın bir bölümü yok. Suriçi bölgesinde 605 parselde bin 200 adede yakın tescilli yapının 50’sinin yıkıntıları kamyonlarla ilçeden çıkarıldı.

SOKAK YOK SOKAĞA ÇIKMA YASAĞI VAR   

Kentsel sit alanında sokağın kalmadığı, ancak “sokağa çıkma yasağı”nın devam ettiği mahallelerde Çevre ve Şehircilik Diyarbakır İl Müdürlüğü bilgilerine göre yıkılan ev sayısı 3 bini aşmış durumda. İçindeki eşyalar ile birlikte yıkılan evlerin molozları ise ilçeyi karşıdan gören Dicle Üniversitesi arazisine götürüldü. Burada araziye dökülen hafriyatın etrafını resmi ve sivil birçok polis aracıyla çevrildi. 

İNSANSIZLAŞTIRILAN SUR’A DÖNÜŞ YOLU KAPATILDI

Yasaklı mahallelerin sokak başlarına yerleştirilen beton bloklar ve polis noktaları mahalleye girişleri engelliyor, gazetecilerin mahalleye girmesi ise yasak. On yıllardır yaşadıkları mahallelerinden zorla çıkartılan insanların mahallelerine geri dönüp de görebilecekleri bir şey kalmamış. “Operasyon bitti” açıklaması ardından afet yasası olarak bilinen 6306 sayılı kanun kapsamında Sur’un tamamı riskli alan ilan edildi. Resmi Gazete’nin 25 Mart’ta yayınlanan sayısında Bakanlar Kurulu’nun aldığı karar ile Sur ilçesinde yer alan 6 bin 300 parsel ‘acele kamulaştırma’ kapsamına alınmıştı. Tarihi ilçede yaklaşık 7 bin 742 parsel bulunuyor. Kararla beraber ilçenin yüzde 80’ine yakın kamulaştırılmış durumda. Mülk sahipleri kamulaştırma kararı ile bir anda evsiz kaldılar. 

OKUL, PARK, SAĞLIK MERKEZİ YERİNE DEVASA KARAKOLLAR 

Koruma İmar Planı’nın rafa kaldırıldığı Çevre ve Şehircilik Bakanlığı projesinde plan değişikliği ile mevcut plandaki kentsel donatı alanlarının kaldırıldığı, birçok yapının yıkımının açılmasına yol açan Hasırlı Mahallesi’nde Cumhuriyet İlköğretim Okulu ve Halk Sağlık Merkezinde 3 bin 500 metre kare alanı kapsayacak bir karakol, Cemal Yılmaz Mahallesi’nde 30 konut yerine bir adet, İskender Paşa Mahallesindeki çocuk parkında ve 20 konutun yerine bir adet, Ali Paşa Mahallesi’nde 3’ü tescilli olmak üzere 24 yapının yıkılarak yerlerine karakol yapılacak.  Fatih Paşa Mahallesi’nde öncesinde kilise olan tescilli Süleyman Nazif İlköğretim Okulu ve yanında bulunan park ve 2 evin yerine karakol yapılacak. Çarşı karakolu, Mardinkapı Karakolu ve Melik Ahmet Caddesi’nde bulunan karakollara ek olarak yapılacak. Ayrıca ilçeyi çevreleyen surların bütün kapılarından olmak üzere 13 kontrol noktası bulunuyor. Bunlara ilave ilçede 15 gözetleme kulesi ve 38 mobese noktası kuruluyor. 

SUR DEVLET İÇİN HALEN TEHDİT 

Kentin özgün dokusundan eser kalmayan alanda Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’nın plan değişikliği açıklama raporunda karakolların stratejik yer seçimlerinin güvenlik kriterleri göz önüne alınarak yapıldığı açıklanıyor. Güvenlik odaklı savunma planında karakolların hem ana akslarla olan hem de kendi aralarındaki ulaşım bağlantılarının sağlanması için yapılacak yol genişletmelerle 17 adet tescilli yapı, 42 geleneksel yapı olmak üzere toplamda 976 adet yapının daha plan kararı ile yıkımı yapılacak.

DANIŞTAY YIKIMA ‘DUR’ DEMEDİ

Kamulaştırma kararının iptali için ilk olarak Diyarbakır Barosu, dava açmıştı. Baronun ardından Diyarbakır Büyükşehir Belediyesi de kararı mahkemeye taşıdı. Vakıflar, Diyarbakır Mimarlar ve Mühendisler Odası ardından Suriçi Koruma ve Yaşatma Derneği ile ilçede oturan 750 aile, “Acele Kamulaştırma” kararının 50 bin kişiyi yerinden edeceği ve kararın somut gerekçelerinin olmadığı vurgulanan Bakanlar Kurulu kararının tüm taşınmazlar açısından hukuka, demokratik, sosyal hukuk devleti ilkesine, mülkiyet, eşitlik, konut dokunulmazlığı ve barınma hakkı ilkelerine aykırı olduğu gerekçesiyle yürütmenin durdurulması ve iptalini istemiyle Danıştay'a başvurdu. Danıştay, yıkımın durması için açılan tüm davaları reddetti. 

UZLAŞMA KOMİSYONU SURLULARLA UZLAŞAMIYOR

Daha önce Valilik tarafından belirlenen cüzi hasar tespit paralarını reddeden ilçe sakinleri yapılan anketlerde Sur’dan çıkmak istemediklerini ortaya koydu. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’nın oluşturduğu halk ile uzlaşma, kıymet takdir komisyonu yıkılan evlerin değerini Surlulara tebliğ ediyor. Evlerine verilen değerin 40 ve 50 bin TL arasında olmasından dolayı tepki gösteren insanlar yeni dava süreci başlatmaya hazırlanıyor. 

TOKİ Diyarbakır şehir merkezinin uzağında Sur’da göçertilen insanlara satılması için yapımına başladığı 5 bin 637 konutun da inşaatını bitirdi. İnşaatı biten evlerin fiyatı 140 bin TL olarak belirlendi. 

Labirent sokakları ile meşhur olan Sur’da sokaklar olmayacak yerine geniş caddeler ve karakollar yapılacak. Sokağın olmayacağı yeni projede 3 metrelik Yenikapı Sokağı şuan 35 metrelik bulvara dönüşmüş durumda. Yeni projede sokak yerine 15 metre genişliğinde caddeler olacak.   

Lezgin Akdeniz - dihaber