DİYARBAKIR - Son bir yılda sık sık başvurulan sokağa çıkma yasağı uygulaması nedeniyle hayatın durma noktasına geldiği yerlerin başında Diyarbakır geliyor. Sur'daki yasak bir yılını doldururken, yasaklar nedeniyle Lice’de 60, Hazro’da 36, Kocaköy’de 28, Hani’de 26, Silvan’da ise 19 gün halkın evlerinden çıkmasına izin verilmedi.

Son dönemde vali ve kaymakamlar tarafından askeri operasyonlar gerekçe gösterilerek sık sık şehir merkezlerinde ve köylerde ilan edilen sokağa çıkma yasakları, bölgede günlük yaşamın bir parçası haline geldi. Hükümetin 2015 yılında Meclis'ten geçirdiği “İç Güvenlik Yasası” ile birlikte süper yetkilerle donatılan vali ve kaymakamların, yasaklara dayanak gösterdiği 5442 sayılı İl İdaresi Kanunu'nun 11’inci maddesinin C bendinde sokağa çıkma yasağı ile ilgili yetki veren hüküm bulunmaması ise dikkat çekiyor.

Bu uygulamayı eleştiren insan hakları savunucuları ve hukukçular da yasağın hukuki hiçbir dayanağının olmadığını vurguluyor. Otoriteler, uygulamanın temel ve hak hürriyetleri güvence altına alan Anayasa’nın 13. ve 15. maddelerine aykırı olduğuna, temel hak ve özgürlüklerin valiler tarafından askıya alınması ya da sınırlandırılmasının mümkün olamayacağı konusunda hemfikir. Hukukçular, sokağa çıkma yasağının sadece 2935 sayılı Olağanüstü Hal Kanunu ve 1402 sayılı Sıkıyönetim Kanunu’na dayanarak uygulanabileceğine işaret ediyor.

Yasaklar nedeniyle yurttaşlar cezaevi hayatı yaşadı

Sokağa çıkma yasağı ve “Geçici Güvenlik Bölgesi” ilan edilen yerleşim yerleri ve kırsal alanlarda bugüne kadar binden fazla insan yaşamını yitirdi. Yaşam ise durma noktasına geldi. Bunun yanında yasakların uygulandığı birçok yerleşim yeri yakılıp yıkılırken, yüz binlerce insan evsiz kaldı, işinden oldu. Buralarda ekonomi durma noktasına gelirken, kırsal alanda tarım ve hayvancılıkla geçimini sağlayan ve yasaklar nedeniyle can güvenlikleri kalmayan köylüler, temel ekonomik faaliyetleri sürdüremez hale geldi. Bunun yanında yasak ilan edilen alanlarda orman yangınları çevreyle ilgili yıkıma da kapı aralıyor. Son bir yılda sık sık başvurulan sokağa çıkma yasağı uygulaması nedeniyle hayatın durma noktasına geldiği yerlerin başında Diyarbakır geliyor. Kentin Sur ilçesinde bir yılını dolduran yasak dünyanın en uzun süreli sokağa çıkma yasağı olurken, Lice, Hani, Silvan, Kocaköy, Hazro ve Kulp ilçelerindeki köylerde yasaklar belli aralıklarla sık sık uygulanıyor. Sur’da aralıksız bir şekilde yasağın uygulandığı 2 Aralık 2015 tarihinden Kasım 2016’ya kadar geçen sürede Diyarbakır genelinde 35 defa sokağa çıkma yasağı ve “Geçici güvenlik bölgesi” uygulamasına gidildi.

Resmi makamlarca yapılan açıklamalara göre, Lice’de 60, Kulp’ta 9, Hani’de 25, Kocaköy’de 28, Silvan’da 19, Bağlar ve Dicle’de 7’şer gün sokağa çıkma yasağı uygulandı. Yine Lice, Kulp, Hani, Silvan ve Dicle ilçelerindeki bazı bölgeler 6 ay süreyle “geçici güvenlik bölgesi” ilan edildi.

Tarihlerine göre sokağa çıkma yasağı ve geçici güvenlik bölgesi ilanları şöyle:

* Sur ilçesi Gazi Caddesi’nde 2 Aralık 2015’te ilan edilen yasak 9 Şubat 2016’da kaldırıldı.

* Sur’un 6 mahallesinde 2 Aralık’ta ilan edilen yasak, 22 Mayıs’ta kaldırıldı.

* Silvan’ın 27 köy ve mezrasında 10 Ocak’ta ilan edilen yasak, 15 Ocak’ta sona erdi.

* Sur’un Abdaldede, Alipaşa, Lalebey, Süleyman Nazif ve Ziya Gökalp mahallelerinde 27 Ocak 2016 tarihinde ilan edilen sokağa çıkma yasağı 3 Mart 2016 tarihinde kısmen kaldırıldı. Bu mahallelerdeki sokaklara konulan yasak ise 16 Mart’ta kaldırıldı.

* Diyarbakır Valiliği Sur protestolarını gerekçe göstererek, ikinci bir emre kadar, Sur ilçesinde ikamet eden yurttaşların dışındaki kişiler için ilan ettiği yasağı, 3 Mart’ta kaldırdı.

* Bağlar ilçesi Kaynartepe Mahallesi’nde 15 Mart 2016’da ilan edilen yasak, 21 Mart’ta kaldırıldı.

* Silvan’ın 10 köyünde 14 Nisan 2016 tarihinde ilan edilen yasak, 15 Nisan’da kaldırıldı.

* Lice ilçesinin kuzeyinde bulunan 10 köyde 4 Haziran’da ilan edilen yasak, 5 Haziran’da sona erdi.

* Silvan, Lice, Kulp, Hani, Dicle ilçeleri kırsalındaki 23 bölge 16 Haziran-31 Aralık 2016 tarihleri arasında “Geçici güvenlik bölgesi” ilan edildi.

* Hani, Kocaköy ve Lice ilçelerinde 8 köyde 20 Haziran’da ilan edilen yasak, 22 Haziran’da kaldırıldı.

* Lice, Hazro ve Kocaköy ilçelerine bağlı 39 köyde bugüne kadar görülmüş en kapsamlı ve uzun “sokağa çıkma yasağı” uygulandı. 23 Haziran’da ilan edilen yasak süresince binlerce asker ve polis askeri operasyona katılırken, yasak 3 Temmuz’da sona erdi.

* Lice, Silvan, Hazro, Kulp ve Hani ilçelerine bağlı 24 köyde 21 Haziran’da ilan edilen yasak, 22 Haziran’da sona erdi.

* Kulp’un Şenyayla bölgesinde 22 Haziran’da ilan edilen yasak, aynı gün sona erdi.

* Silvan’ın 16 köyünde, 16 Temmuz’da ilan edilen yasak, aynı gün kaldırıldı.

* Hani ve Lice ilçelerine bağlı 4 köyde 1 Ağustos’ta ilan edilen yasak, 5 Ağustos’ta sona erdi.

* Lice ilçesinin kuzeyinde bulunan 6 köyde 2 Ağustos’ta ilan edilen yasak, 3 Ağustos’ta sona erdi.

* Lice, Hazro ve Silvan ilçelerindeki 8 köyde 2 Ağustos’ta ilan edilen yasak, 3 Ağustos’ta sona erdi.

* Hani ve Lice ilçeleri kırsalındaki 10 bölgede 3 Ağustos’ta ilan edilen yasak, 5 Ağustos’ta sona erdi.

* Kulp, Silvan ve Hazro ilçelerinin 13 köyünde 8 Ağustos’ta ilan edilen yasak, 9 Ağustos’ta kaldırıldı.

* Lice, Silvan, Kulp ve Hazro ilçelerindeki 13 köyde 9 Ağustos’ta ilan edilen yasak, 12 Ağustos’ta kaldırıldı.

* Diyarbakır Valiliği, “Milli Güvenlik, Kamu düzeni”ni gerekçe göstererek, 15 Ağustos itibariyle il genelinde açık alanlarda yapılacak toplantı ve gösterileri süresiz olarak yasakladı. Valilik, bu yasağı 17 Ağustos’ta il genelinde devreye koydu.

* Sur’daki Cevatpaşa, Fatihpaşa, Dabanoğlu, Hasırlı, Cemal Yılmaz ve Savaş, mahallelerinin sokaklarında 11 Aralık’tan beri devam eden yasak, 25 Ağustos’ta kısmen kaldırıldı.

* Lice ve Hani ilçelerinde 12 köyde 31 Ağustos’ta ilan edilen yasak, 3 Eylül’de sona erdi.

* Lice, Hani ve Kocaköy’e bağlı 13 köyde 9 Eylül’de ilan edilen yasak, 11 Eylül’de sona erdi.

* Lice, Kocaköy ve Hazro ilçelerine bağlı 18 köyde 23 Eylül’de ilan edilen yasak, 26 Eylül günü sona erdi.

* Lice ve Hani ilçelerine bağlı 13 köyde 1 Ekim 2016’da ilan edilen yasak, 2 Ekim’de kaldırıldı.

* Hani ve Dicle ilçelerine bağlı 10 köyde 2 Ekim’de ilan edilen yasak 4 Ekim’de kaldırıldı.

* Lice, Kocaköy ve Hazro ilçelerine bağlı 15 köyde 17 Ekim 2016’da ilan edilen yasak, 19 Ekim’de sona erdi.

* Lice ve Hani ilçelerine bağlı 16 köyde 25 Ekim 2016’da ilan edilen yasak, 28 Ekim’de sona erdi.

* Dicle ilçesi kırsalında 3 köy ve mezrada 5 Kasım 2015 tarihinde ilan edilen ilan edilen yasak, 7 Kasım’da kaldırıldı.

* Dicle ilçesindeki 5 köy ve mezrada 12 Kasım 2016 günü ilan edilen yasak, aynı gün kaldırıldı.

* Lice, Kocaköy ve Hazro ilçelerindeki bazı bölgelerde 13 Kasım'da duyurulan yasaklama kararı 14 Kasım'da kaldırıldı.

* Lice ve Hazro ilçelerine bağlı 7 köyde 14 Kasım’da ilan edilen yasak, 16 Kasım’da sona erdi.

* Lice’nin 9 köyünde 24 Kasım'da ilan edilen yasak, 25 Kasım'da kalktı.

Deniz Tekin - dihaber